Koffie. Cappuccinos, frappuccinos, caffè lattes of zwarte koffie. Hoe heb jij je shot cafeïne ‘t liefst? Zwart, met suiker en melk met dubbelshot? Wij Nederlanders spannen de koffiekroon. Koffieleuters zijn we. Nondeju, gemiddeld 3 bakkies pleur per dag. En hoe lekker ook, er zit een bitter luchtje aan je koffie. Want des te populairder deze warme drank wordt, des te meer druk er op koffieboeren en de tropen komen. Vandaar een heus koffiedossier met alle ins & outs. Over milieuimpact en goede voorbeelden. Inclusief toegift: wat je allemaal wel niet met koffiedik kan doen. Eerlijke, duurzame koffie drinken, anyone?
Van bean to cup: geen zuivere koffie
Koffie. We zijn er smoor op. Wereldwijd is het zelfs één van de koplopers van het drankassortiment. En juist daarom is het tijd om eens in te zoomen hoe milieuvriendelijk – of hoe vervuilend – zo’n bakkie koffie eigenlijk is. We laten het regelmatig vallen: met kleine aanpassingen kan je al noemenswaardige klimaatimpact maken. Kleine switches, grootse impact. Duurzame koffie is zo’n mini-swipe in je dagelijkse leven.
Gemiddeld genomen slaan we er al snel zo’n 3 à 4 achterover. Eén voor een wakey-wakey gevoel. Eén voor bij de kaffeeklatsch rond 10:00. Eén om de inkakker na de lunch op te vangen. Die laatste kop cafeïne kan je het best voor 15:00 uur nemen. Lig je – zeker tijdens de donkere herfst- en wintermaanden – voor 22:00 het liefst warm in je ‘mandje?’ Dan kan je je laatste coffee o’clock moment van de dag zelfs beter voor 14:00 hebben.
It starts with: koffieteelt
Een druk op de knop en je koffie is ready for ya! Ooit wel eens afgevraagd hoe de weg er van bean to cup uitziet? Koffie houdt van warmte, verfrissende regenbuien en vruchtbare grond. Tropische klimaat dus. Da’s voor ons koude kikkerlandje een ver-van-ons-bed-show.
Transporteren maar
We kunnen er niet omheen: wij Dutchies moeten die koffiebonen importeren. We halen het uit Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Niet echt om de hoek dus. Een wereldreis met flinke CO2-uitstoot.
Hoe drink je ‘m?
En die eco footprint zet door tijdens het daadwerkelijk drinken van je koffie. Dat zit ‘m in de hoeveelheid melk die in je cafeïneshot gaat. Melk is geen lieverdje. Zo boeren koeien het sterke broeikasgas methaan uit en komt er veel CO2 vrij bij de melkproductie en het transport. Milieu Centraal heeft zelfs de verbluffende conclusie moeten trekken dat koffie verkeerd ”t biefstukje onder de dranken’ is.
De klimaatimpact daarvan hangt sterk af van hoeveel melk je erin doet. Drink je zwarte koffie, dan is de impact relatief laag. Bij cappuccino of koffie verkeerd komt al gauw vier keer zoveel CO2 vrij, blijkt uit de vergelijking. Zuivel is relatief belastend voor het klimaat, onder andere doordat koeien het sterke broeikasgas methaan opboeren. Ook bij de productie van veevoer komt veel CO2 vrij. Koffie verkeerd is de ‘biefstuk onder de drankjes.’ en is 14 keer (!) meer impact op het milieu dan een shot espresso.
Hoe zit het met de vervuiling bij koffieteelt?
Terug naar de teelt van koffie. De koffieteelt is niet het braafste jongetje van de klas. Vrij vervuilend. Koffieboeren maken gebruik van toxische stoffen. Bestrijdingsmiddelen die de bodem, het grondwater en de luchtwegen van boeren kwaad doet. Vervuiling van grondwater en bodemerosie (wegspoelen van stukken grond) liggen op de loer. En sinds de wereldwijde vraag de afgelopen tien jaar met maar liefst 20% is gestegen, is ontbossing van lappen natuur ook geen uitzondering meer. Iets wat het hart van mens en natuur (afname van de biodiversiteit) laat huilen.
Dan de werkomstandigheden
Het (koffie)boekje gaat nog verder open. We mogen onze ogen niet sluiten voor de erbarmelijke werkomstandigheden van koffieboeren. Mega lange werkdagen, eerlijke prijzen ho maar en zelfs soms kinderarbeid. Alles zodat koffielabels er zo veel mogelijk flappen mee kunnen binnenharken en wij onze koffie voor een vriendelijk prijsje kunnen drinken. Alles behalve een bakkie ‘troost’ dus.
En tenslotte: koffie zetten
En helemaal aan het eind van het bean-to-cup proces, is daar le moment suprême dat je in je keuken op de knop van je koffiezetapparaat drukt. Iets waarmee veel energie gepaard gaat. En verspilling. Want je wil niet weten hoe vaak we net iets te gortig met het zetten ervan zijn.
Duurzame koffie drinken? Bij deze merken sip je ‘groen’
Voorgaande barre en boze situatie is veel koffielabels en keurmerken niet in de koude kleren gaan zitten. Zij zetten zich met man en macht in om eerlijke, duurzame koffie toegankelijker te maken. En gelukkig gaat ze dat goed af, heel goed! Het ene merk focust zich op fairtrade werkomstandigheden, anderen meer op het milieu en minder vervuiling, of een mix van beiden. Best of both! De keurmerken die jou ‘t seintje geven dat duurzame koffie drinken met merk ‘X’ groen licht is? Denk o.a. aan: Fairtrade, EKO en Rainforest Alliance UTZ. Nieuwsgierig naar waar welk keurmerk voor staat? Check it out met de Keurmerkenwijzer, je beste vriend voor het koffieschap.
Om je een zoektocht te besparen – en dus energie en een extra kop koffie – hebben we een paar keurige koffiemerken geselecteerd. Merken die kijken naar de complete koffieketen: van bean to cup. Koffie connaisseurs die jou willen laten genieten van een o zo lekker bakkie, de boer van een eerlijk salaris en de natuur van toxicvrije milieuvriendelijke koffieteelt.
LEES OOK: LET’S TALK FAIRTRADE: ALLES OVER GOED (GELD) VOOR DE MAKERS
#1: Duurzaam koffie drinken met Moyee Coffee
Dit zijn ze hoor, de bejubelde duurzaamheidsstrijders van koffieland. Leiders van de koffierevolutie: Moyee Coffee. Fairchain eerlijke koffie, daar draait ‘t ze om. Rechtvaardigheid tijdens het volledige boon-tot-kop proces. Gelijkheid tussen koffiemakers en -leuters. Je moet weten, tot verkort belandde 90% (!) van de totale koffiewaarde in de zakken van multinationals. Coffee giants. Rekenwonder of niet, een simpele rekensom laat zien dat slechts 10% maar bij de hardwerkende koffieboeren terechtkomt. Tijd voor actie in de (koffie)tent. Hardcore ambitie, maar ze zijn al lekker bezig.
Fotocredit: MoyeeCoffee
#2: Aan de zuivere koffie met Fair Trade Original
Fair Trade Original is zo’n koffiemerk die het tot de supermarktschappen heeft weten te schoppen. Ze focussen zich op duurzame handel en het minimaliseren van de impact op het milieu. De coffee lovers kopen de koffiebonen direct in bij de boeren, boerenfamilies verdienen er een goedbelegde boterham mee én dan worden er ook nog op ecologische manier duurzame koffiebonen geteelt. Krachtige, eerlijke koffie noemen we dat!
#3: Puro fairtrade koffie, koffieleuten met een missie
Puro, nog zo’n leukerd. Wat hen het beste omschrijft? Heb je even! Fairtrade, liefde voor mens, groot hart voor flora en fauna. Ze roosteren duurzame koffiebonen op zonne-energie, recyclen biologisch koffieafval, en geven verpakkingen een tweedekans. Eén die je met een gerust groen hart kan drinken (en kan uitserveren).
#4 Usawa durft plasticvrij te verpakken
Usawa betekent gelijkheid in het Swahili. Coffee with a message dus. De bonen worden direct ingekocht bij de boeren voor een eerlijke prija. Land van herkomst? Brazilië, Tanzania en Peru. De verpakkingen is gemaakt van landbouwafval en is dus 100% composteerbaar. Ga je de bonen malen? Dan de boel wel gelijk in een luchtdichte box bewaren. Dan blijft de smaak heel lang goed.
Dit zijn slechts vier duurzame musketiers uit de koffiebranche. Daar blijft het niet bij. De koffiewereld zit niet stil. Er is een groeiend aantal wereldverbeteraars uit het koffiedik opgestaan. Het merkenoverzicht van VanafHier praat je bij.
Ook Wakuli is zo’n voorbeeld. Waarom Wakuli koffie duurzaam is? ASN vertelt het in de video hieronder. Ook leuk als je meer wilt weten over die duurzame koffie van Usawa en Fairtrade.
Schenk je Goede Koffie op het werk?
Duh. We hebben het hier niet over de smaak! MVO Nederland, Fairtrade Nederland en Solidaridad lanceerden de campagne: Goede Koffie. Doe je mee? Er is een leuke actiesite ontwikkeld waarmee je kan testen of jij wel goede koffie schenkt op kantoor. En je kan de ‘Goede Koffie’-filterbadge winnen als je kiest voor eerlijke, duurzame koffie die aan het milieu denkt. Check snel de website: Goede Koffie.nl
Op kantoor vind je heel vaak nog de wegwerpkoffiebekers bij het koffieapparaat. Vast en zeker dat jij die ook wel eens gebruikt. Wees niet lui en laat ze links liggen. Zorg voor een vrolijke mok. Drinkt fijner en scheelt afval!
Gelukkig zien we de koffieapparaten waar een plastic bekertje uitkomt niet meer. Die zijn vanaf 2023 verboden.
LEES OOK: MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN: HOE PAK JE HET AAN?
Duurzaam koffie drinken: 5 tips voor een eco bakkie
Je weet het fijne over bean to cup en je kent inmiddels een paar duurzame koffiemerken die gaan voor eerlijkheid. Tijd om te kijken naar ‘t daadwerkelijk zetten van zo’n highlight van de dag. Duurzame koffie drinken? Dit is waar je aan kunt denken.
#1: Ga voor eerlijke koffie
Er zit een aardig bittere lucht aan koffie. En dat, terwijl het thuis zo’n geluksmaker is. Nu is er een groeiend aantal merken die het hele koffieproces rooskleurig wil maken. Die gaan voor eerlijke verdiensten voor koffieboeren, ethische omstandigheden en milieuvriendelijke teelt. ‘Wat mag dat me kosten, zo’n zuiver bakkie?’ Eerlijke koffie vraagt om een eerlijke prijs. Dus ja, vaak hangt er wel een (iets) hoger prijskaartje aan dan de Euroshoppers en DE’s. Onthoud: die paar extra doekoes proef je. En naast je dosis cafeïne krijg je er gegarandeerd een lading karmapunten bij.
Als je het over koffie hebt, is Coffeeness ook een leuke om te onthouden. Zij kijken niet alleen naar de bean-to-cup koffieboon, maar ook naar koffiemachines, koffiecups en melkvervangers. Als het even kan de meest duurzame opties.
LEES OOK: TIPS VOOR EEN DUURZAME KANTINE
#2: Keurmerken, je radar voor het koffieschap
Eerder passeerden ze al de revue: duurzame koffiekeurmerken. Milieuvriendelijk koffie drinken wordt grotendeels bepaald door wat je aan koffie in huis haalt. Check de verpakking(en) op één of meer keurmerken, en je drinkt gegarandeerd zuivere koffie.
#3: Mag het een scheutje minder zijn?
Melk. De een zweert erbij in z’n koffie, de ander moet er niets van hebben. Wat je favo ook is, heel duurzaam kunnen we zo’n zuivelproduct als melk niet noemen. Koeien zijn als melkfabriek niet vies om wat (giftige) gassen de wijde wereld in te sturen. Ha broeikasgassen. Ha CO2-uitstoot. En wat dacht je van de ladingen voeding, energiekosten en uiteindelijk het transport naar de supermarkt? Het gaat vast geen verrassing zijn dat een kopje zwarte koffie veul minder vervuilend is dan een koffie verkeerd, latte macchiato of cappuccino.
Duurzame koffie drinken doe je dus het liefst zonder melk. Of in ieder geval minder. En anders kan je ook de switch naar plantaardige melk maken. Meer over waarom melk slecht voor het milieu is en je beter plantaardige varianten kunt kiezen?
LEES OOK: MELKDOSSIER: DE WAARHEID OVER PLANTAARDIGE MELK
#4: Plastic pleasen? Mooi niet!
Ken je ‘m nog, de Senseo? Met dit koffiezetapparaat maakte de koffiepad (inclusief microplastics bij je bakkie pleur) ook haar intrede. Niet veel later kwamen daar de koffiecups. Superhandig! Altijd precies genoeg koffie. Nooit je teveel gezette koffie weggooien. Wist je namelijk dat 60% van alle dranken die we weggooien koffie (of thee) is? Daarbij heb je wel single-use cups – vaak plastic helaas, maar biologisch afbreekbare exemplaren winnen ook steeds meer terrein – die bij het afval belanden. En dan maar hopen dat ze worden gerecycled.
En filterkoffie? Dan bestaat juist weer de kans dat je veels te veel koffie zet (en dus meer weggooit), maar heb je wel koffie afval dat bij het GFT mag, de biobak. Je ziet, elke manier van koffiezetten heeft z’n pro’s en con’s. We moeten er wel bijzeggen dat de koffiecups sterk in the rise zijn. Meer en meer koffiemerken hebben de plastic varianten weggebonjourd. Daarvoor in de plaats? Biologisch afbreekbare varianten: duurzame koffiecups dus. Een steeds bekender groen alternatief vinden we bij De Koffiejongens.
Even kwijt waar je je koffieprut in weg hoort te gooien? Of afval zoals je koffiecups, de verpakking of koffiefilters? De alleswetende Afvalscheidingswijzer praat je bij. Redder in nood.
LEES OOK: TIPS VOOR AFVAL SCHEIDEN OP KANTOOR
#5: Koffie to go? Bring your own
Duurzaam koffie drinken doe je lang niet altijd binnenshuis. Nee, hoe lekker even zo’n bakkie voor on the go. Voor als je van hot naar her aan het rennen bent. Gelukkig zijn de plastic bekers ingeruild voor kartonnen varianten en kan je steeds vaker je eigen beker laten vullen. I-de-aal als je het ons vraagt.
Bespaar je veel plastic puin mee én je krijgt vaak ook nog een leuke korting, als bedankje. What’s not to like!
Onze favorieten? Onze eigen glazen koffiebeker, hoewel deze van The Bamboovement er ook zeker mag zijn. Handig voor onderweg: de thermosbeker van Retulp of de lichte bioplastic beker van Zuperzozial.
LEES OOK: 9 TIPS ZODAT JIJ GEMAKKELIJK DAGELIJKS ECO ONDERWEG BENT
Koffiedik ≠ afval. 5x slim koffiedik gebruiken
Goede, eerlijke koffie drinken houdt niet op bij het simpelweg sippen ervan. Even over die koffiedik! Da’s een leuk restproduct. Multitasker waar je allerlei kanten mee op kan. Absoluut geen afval. Recyclen maar. Dit is waar je aan kan denken:
#1: Plantbooster
Niet alleen jij krijgt warme gevoelens bij koffie, ook je green basterds hebben er een zwak voor. Koffiedik is namelijk een magnifieke mest voor je bloeiers. Serieus, ze gaan er beter door groeien dankzij de blend van fosfor, stikstof en kalium. En ook buiten kan je ermee aan de gang. Rozen, aardbeien en zelfs lavendel loves it.
#2: Cellulite uitwuiven
Deze is – waarschijnlijk – vooral voor de ladies. Want wat kunnen we ons toch druk maken om alle putjes en plekjes op de huid. Nu komt de grap, want koffiedik (en daarmee dus de cafeïne) erover smeren werkt. Helemaal weg zal het niet gaan, maar dat kunnen zelfs de meest dure crèmes (waar ook cafeïne zit) niet. Masseren, intrekken, afspoelen and repeat!
LEES OOK: CACAOBOTER GEBRUIKEN: ZO SMEER JE JE HUID GEZONDER
#3: Gootsteen ontstoppen zonder chemische troep
Eens in de zoveel tijd is het een slim idee je gootsteen een smeerbeurt te krijgen. Verstopping wil je niet. Wat je doet: je spoelt koffiedik in kleine hoeveelheden – wees niet te gortig anders zit je alsnog met de gebakken peren – door je gootsteen. Even wachten en de volgende portie koffiedik mag erdoorheen.
LEES OOK: SCHOONMAKEN MET BAKING SODA: 31 TIPS OM DIT WONDERMIDDEL TE GEBRUIKEN
#4: Natuurlijke kattenverjager
Kssssjt. Hartstikke prima die katten in je tuin, maar het moet wel leuk blijven. Het moet geen openbaar toilet zijn. Katten hebben niets, nada, noppes met koffie. Dus hup wat koffiedik door je tuin strooien – ook nog eens goed voor je fleurige gewas – en de katten gaan een deurtje verder kijken.
#5: Scrubben maar! Koffiescrub recept it is
Scrub van koffiedik, jawel hoor! Het goedje zit namelijk boordevol antioxidanten en is dus ideaal om te recyclen. Awkward Duckling heeft een tóp recept dat we graag met je delen. Weet wel: koffie werkt oppeppend, dus ook als scrub. Dit is dus vooral een ideale manier als je ‘s ochtends niet wakker te krijgen brengt en wel een frisse opkikker kan gebruiken. Kreukels uit je huid, ‘onderoogse poffertjes’ en doffe kleur houden het voor gezien. Je hebt nodig:
- 1/2 cup gemalen koffie
- 1/2 cup suiker
- 1/4 cup kokosolie (olijfolie kan ook)
Bereiding: Warm de kokosolie kort op. Zodra ‘ie vloeibaar is, kan je ‘m mengen met de suiker en het koffiedik. Gebruikt of ongebruikt, maakt niet uit. Meng alles door elkaar, net zolang totdat je denkt ‘ja dit is ‘m.’ Kan goed zijn dat je iets teveel maakt. Doe het smeersel dat je nu niet gebruikt in een afgesloten (liefst glazen) pot en je kan ‘m zo nog twee weken bewaren. Met deze scrubhandschoen is je feest compleet.
Photo credit: Milieu Centraal