Waarom is biologisch katoen klimaatvriendelijker dan ‘normaal’ katoen?

Aan de biologische katoen of niet? That’s the question. Want er wordt nogal eens met een kritische blik naar katoen en haar biologische broer gekeken. Wil je je kledingkast verduurzamen, alleen duizelt het van de vraagtekens, dan is biologisch katoen kopen in plaats van de conventionele versie een goed startpunt. Voor mens, voor milieu. Waar dat klimaat-red-karakter ‘m in zit, welke keurmerken er zijn en waarom GOTS-katoen voor je poen? Je leest het hier.

Hoe komt het toch dat we zo weg zijn van katoen?

Zit er dik in dat je kledingkast van de katoenen kleding uitpuilt. Grote kans dat je onder katoenen beddengoed slaapt. En dat de donzige kopjes van wattenstaafjes van, je ziet het niet aankomen, katoen is. Katoen maakt deel uit van ons dagelijks leven. Vaak ongemerkt. Dat makers en dragers zo idolaat van de stof zijn, zit in de rits aan positieve karaktereigenschappen. Het is sterk, is een meester in vocht op nemen, is luchtdoorlatend, het is makkelijk in onderhoud en duurzaam. Duurzaam in de zin van ‘gaat een poos mee.’

Want de definitie die het ganze groene land bij ‘duurzaam’ heeft, goed voor mens, makers en milieu, gaat absoluut niet op voor katoen. De ‘normale’ variant dan. Dat zit zo.

Wolf in katoenen schaapskleren: nadelen van katoen(teelt)

Als katoen één van de koplopers in de textielindustrie is, dan laat simpel denkwerk je inzien dat er heel, heel veel katoen nodig is om aan de giga-gigantische vraag te voldoen. Laten we bij het begin beginnen. Katoen, van die planten vol pluizige witte bolletjes. Heeft mama botanica weer knap uitgedacht, prachtig plaatje. Om door het ringetje te halen. Totdat je inzoomt op de katoenteelt.

Ooit een katoenplantage in Nederland gespot? Je zou de eerste zijn, want katoen heeft een paar lastige innerlijke trekjes. Het houdt ervan om met de voetjes in warme grond te staan. Hij krijgt al de bibbers als hij aan temperaturen beneden het vriespunt denkt. Ha Nederland. Verklaart in één klap waarom we hier geen velden vol pluizige bolletjes zien.

Waar je ze wel vindt, in Verweggistan: China, India, Oezbekistan, Brazilië, VS. Dichterbij huis kan je de velden vol katoen in Griekenland vinden. Plantages zo groot als het oog reikt en waar vaak nog conventioneel katoen (het ‘normale’ katoen als tegenhanger van organic cotton) wordt geteeld. Mag het vergezicht nog zo beeldschoon zijn, eigenlijk is het om te huilen (en dan niet met een tissue van conventioneel katoen). Dit is waarom:

#1: Dorstig ding

Katoen mag dan veel voordelen kennen, het is een minder fijn stofje als je weet hoe veel dorst deze plant heeft. Dag in, dag uit. Voor de productie is namelijk heel veel water nodig. Liters. Per kilo katoen moet je denken aan gemiddeld zo’n 8.000 liter water.

Eén van de allerbekendste voorbeelden dat het ongekend hoge aantal liters water illustreert, is de productie van je jeans. Voor één simpele skinny, flared of boyfriend spijkerbroek is al snel 7.000 liter water nodig. Als je weet dat er in de badkuip zo’n 120 liter kan, dan zijn dat 58(!) volle baden. Is niet voor te stellen hoe veel dat is. Moet je nagaan dat er zo een paar exemplaren in de kast liggen, en jij niet de enige bent die van de oldskool spijkerbroek houdt.

#2: Geen giftige getver

That’s not ok. En wat ook niet oké is, is dat er bij de productie een bende van giftige ellende wordt ingezet. Katoen is nou eenmaal een plant met gebruiksaanwijzing. Om te zorgen dat het voldoende groeit en de katoenoogst niet – door beesten en ziektes – naar de gallemiezen gaat, wordt grof geschut ingezet: pesticiden, kunstmest (CO2-bom) en andere chemicaliën.

Goed voor de groei, maar daar blijft het bij. De chemische stoffen settelen zich namelijk niet alleen op de plant, maar ook in de grond en zelfs het drinkwater. Je kan je voorstellen dat het negatieve impact op de gezondheid van de katoenboeren, bewoners, de biodiversiteit en het land (want raakt na jarenlange teelt uitgeput) heeft. In cijfers: maar liefst 1 miljoen boeren belanden jaarlijks in het ziekenhuis vanwege het inademen of binnenkrijgen van de giftige stoffen.

Dan hebben we het alleen pas over de katoenteelt gehad. Moet de productie van bolletje katoen naar kleding of andere goodies nog komen. En ook daar zijn ze niet vies van voorkrimpen, voorwassen en verven met synthetische rommel. Zoiets trek je uiteindelijk wel aan, althans als je voor normale katoen kiest. Ons niet bellen.

#3: Boeren boeren niet goed

Boeren zijn de helden in dit verhaal alleen krijgen ze nimmer in de conventionele katoenteelt naar behoren beloond voor hun harde werk. Mager loon en kans op gezondheidsproblemen. En tóch blijven de boeren boeren. Het is er geen Europa waar er makkelijk kan worden gejobhopt. Veel families zijn van plantages afhankelijk. Wel of geen fair loon nemen ze voor lief. En dan werken de kids vaak ook mee op de katoenplantages of tijdens het productieproces. Hey, kinderarbeid. Om van te janken!

Biologisch katoen, waarom zou ik dat met m’n poen doen? 

Mogen we hier even een lans breken voor biologisch katoen? Ja? Bij deze! Het moge duidelijk zijn dat de traditionele productie van katoen van geen kant deugt. But hang in there, want vanaf hier wordt het leuker lezen. Biologisch katoen is katoen, zoals je katoen kent alleen dan zonder alle planeet-, mens- en milieu-onvriendelijke poeha. We gooien hem er gewoon weer even in: What’s not to like?

Keurmerken voor biologisch katoen

Leg je normaal katoen naast biologisch katoen, dan zal je weinig verschillen opmerken. Hoe in vredesnaam dan het kaf van het koren scheiden? Goeie vraag! Hulde aan de keurmerken voor biologisch katoen. Het zooitje op een rij: Europees Ecolabel, Cotton Made in Africa, Better Cotton Initiative, Fair Trade Cotton, Oeko-Tex, Organic 100 Content Standard, GOTS and many many more. Ligt zeker niet aan jou als je de (katoen)draad hier kwijt bent geraakt. GOTS is – onze mening – één van de bekendste en belangrijkste. Zo meer over deze.

Weet je, verwacht niet van jezelf dat je elk label voor biologisch katoen van voor tot achter kent. Bij aankoop van een product van organic cotton is het belangrijk dat je zelf (voor)onderzoek doet. Het ene keurmerk kijkt naar de productieketen van katoenbol tot eindproduct, de ander focust op de sociale werkomstandigheden en weer een ander kijk alleen naar of de katoenteelt biologisch is geweest. Anyhow, kijk welk vlak (of een mix) jij het belangrijkst vindt.

GOTS: Global Organic Textile Standard

Wat we zeiden, GOTS – Global Organic Textile Standard – is wat ons betreft een keurmerk voor biologisch katoen dat je veel vertelt. Het inspecteert de complete productieketen en kijkt naar hoe bio-ok het is. En zeggen ze compleet, dan doen ze dat ook: van teelt tot spinnen, weven, verven en transport. Kort door de bocht en o zo waar: kies je voor producten met het GOTS-keurmerk dan zit, lig, draag je biologisch en sociaal goed.

Mocht je het inderdaad wat kort van stof vinden, dan speciaal voor jou, jou en joú drie redenen waarom biologisch katoen met het GOTS-keurmerk een dikke duim verdient. En je moet (niets moet, maar dit wel) weten dat merken pas het GOTS-keurmerk verdienen als ze aan de volgende vier eisen voldoen. Wordt elk jaar opnieuw door een onafhankelijk bedrijf gecheckt. Now we’re talking!

# 1: Nul nasties

In een gesprek met Iris van Bo Weevil bleek al wat een verschil het voor mens en milieu maakt als je GOTS organic cotton koopt: “Aan de gekleurde rivieren in de buurt van verffabrieken zie je welke kleuren er in de mode zijn in Europa. Helaas, het gebeurt echt nog steeds over de hele wereld. Maar bij een GOTS-gecertificeerde ververij zal dat niet gebeuren. In de biologische landbouw zijn chemicaliën zeer beperkt toegestaan. Er heerst gecontroleerde afvalverwerking en er is geen sprake van het lozen van tonnen verf in rivieren.”

Bij biologische katoenteelt hoef je dus geen pesticiden, insecticiden of andere rotzooi te verwachten (ook de CO2-uitstoot ligt de helft lager: 1.800 kg CO2 bij 1.000 kg katoen vergeleken met 978 kg CO2 bij 1.000 biologisch katoen). Hetzelfde geldt voor verderop in de productieketen. Wordt iedereen blij van. Ook je huid, want geen giftige stoffen die allergieën of erger kunnen uitlokken.

#2: Geen uitgeputte grond

Roofbouw is het, het jaar na jaar telen van katoen, waardoor de grond uitgeput raakt. Gaat de kwaliteit van de voedingsbodem achteruit, dan zal er minder katoen groeien en daalt de opbrengst. Kan, hoeft niet, gebeurt wel vaak. Haal je GOTS-katoen in huis, dan wordt een plantage het ene jaar voor katoen gebruikt, het jaar erna voor andere gewassen. Een roulatie die voor sterkere, meer vruchtbare grond zorgt.

#3: Geen uitgeputte boeren

GOTS-gecertificeerd biologisch katoen kent een reeks voordelen voor boeren. (1) Doordat ze niet met giftige stoffen werken, belanden er geen chemicaliën op hun huid of in de luchtwegen. (2) De werkomstandigheden zijn fatsoenlijk. Eerlijk loon, veiligheid wordt gewaarborgd, kinderarbeid is verboden. (3) Hoe vaker we voor biologisch katoen vallen, des te meer vraag er zal komen, wat een rooskleurige financiële toekomst voor boer + familie betekent. Onthoud één ding: als consument heb je zo veel power met je portemonnee. Je kan de donnies maar één keer uitgeven, dus doe elke uitgave bewust en we komen met zijn allen aan een gezondere wereld.

#4: Minder water(verspilling)

Punt 4. Katoen betekent veel water. Ook voor biologisch katoen, alleen dan badkuipen per kilo katoen minder. Waar je aan moet denken? Zeg 90% minder water voor bio katoen (en 60% minder energieverbruik). Joe! Daarbij moeten boeren, bij GOTS, een waterplan inleveren. Bewuster watergebruik is een pré. Toch blijft er, ook bij biologisch katoen, heel veel water nodig zijn. Kanttekening die gemaakt moet worden.

Is tweedehands beter dan biologisch katoen kopen?

Goed om over te beginnen, want man o man wat is er al veel katoenen kleding en ander spul in omloop. Het antwoord op de vraag is best gecompliceerd. Kijk, aan tweedehands shoppen doe je altijd groen. Een oud item krijgt nieuw leven ingeblazen, er zijn geen nieuwe grondstoffen voor nodig (want productie het het product al ver achter zich gelaten). Geen negatieve impact op de aarde dus.

Maar wat we zeiden, het antwoord is complex. Het gaat van ze lang zal ze leven namelijk niet zo zijn dat iedereen aan de tweedehands gaat. Of dat er as we speak zat katoenen producten zijn die van hand tot hand kunnen gaan. De vraag naar (biologisch) katoen blijft komen.

En stel hè, we zouden een stop op katoen zetten, dan hebben de boeren een hele zure appel te eten. Wereldwijd zijn miljoenen boeren afhankelijk van katoen. Laten we het zo zeggen: aan tweedehands aankopen doen, zitten alleen maar positieve punten. Toch toe aan iets nieuws? Laat je oog (en vooral ook cententas) vallen op biologisch katoen. GOTS, weet je wel.

Biologisch katoen versus gerecycled katoen?

En dan nog iets. Circulair katoen is namelijk ook in the rise. Neem MUD Jeans die van gerecycled katoen nieuwe spijkerbroeken maken en bij wie je je oude jeans kan inleveren zodat het katoen opnieuw kan worden benut. Hollandse makers om zo trots als een pauw op te zijn.

En ze zijn niet de enigen. Gerecycled katoen krijgt gretig aftrek. Het wordt zelfs als meest duurzame type katoen bekroond, omdat de hoge belasting aan het milieu van de katoenteelt hier niet opgaat. Weten wanneer je te maken hebt met gerecycled katoen doen je door te letten op het label ‘Global Recycled Standard.’

Member worden? Dat kan!

Heb je zoiets van: ‘ik wil het niet alleen bij informatie over biologisch katoen houden, stuur mij liever tweemaandelijks een verrassingskit vol green goodies.’ Doen we! Member van ZustainaBox worden doe je hier (al v.a. €49,99 per jaar, net iets meer dan €4,- per maand). Als member krijg je met je persoonlijke kortingscode altijd 20% korting in onze ZustainaStore.

Daarnaast kan je natuurlijk ook (zakelijk) losse boxen kopen. Voor jezelf, vrienden, familie, collega’s of medewerkers. De keuze is reuze: van de Frisse Start Box L / XL tot BorrelBoxen en duurzame relatiegeschenken.